Niet alleen als pedagogisch professional, maar überhaupt als mens, zijn wij snel geneigd te reageren vanuit 'ik vind dat' en 'dit is goed of fout'. Kijken door de ogen van kinderen vraagt ons echter ons te verplaatsen in het kind, zonder oordeel. Het is goed om met anderen in gesprek te gaan over hoe je omgaat met de autonomie van kinderen.
"Fenna zit aan tafel in haar peutergroep, het is tijd voor boterhammen. Ze heeft honger dus dat komt goed uit! IJverig heeft ze de boter, die Carin op haar brood heeft gedaan, uitgesmeerd. Ze wacht totdat Carin weer aandacht voor haar heeft en wijst dan naar de kipfilet. 'Wat is dat waar jij naar wijst Fenna?' Nog eens wijst Fenna de kipfilet aan. Ze vindt het een moeilijk woord en heeft nu gewoon even geen zin om het te proberen. Ze wijst het toch duidelijk aan!? ‘Als jij niet praat Fenna, weet ik niet wat jij bedoelt. Ik ga even verder naar je buurvrouw en kom zo weer bij je terug..'”
“lmane heeft vandaag een drukke dag gehad op school. Ze heeft veel buiten gespeeld en heeft flinke honger. Ze komt op haar bso-groep en gelukkig hebben haar groepsgenoten de tafel al gedekt Ze kan meteen aanvallen! Vlug smeert ze twee boterhammen en eet ze op. Ze heeft nog een beetje honger en smeert een derde boterham. Na een aantal happen merkt ze dat ze té enthousiast is geweest. Haar buik zit opeens enorm vol. Pedagogisch Professional Lars kijkt lmane een beetje geïrriteerd aan: 'Ja lmane, jij hebt de boterham zelf gepakt dus je blijft maar even zitten totdat hij op is."'
Het kind als gelijkwaardig individu.
We hebben respect voor de autonomie van een kind. Hierbij denk je vaak vooral aan 'een kind dingen zelf laten doen en verantwoordelijkheid geven' en 'niet te snel corrigeren of helpen'. Bij onze handelingen denken we voortdurend na over of een kind het ook zelf kan. Of dat hij onze hulp écht nodig heeft. En dat is hartstikke goed.
De autonomie van een kind respecteren omvat echter meer dan dat. Het betekent dat je een kind ziet en erkent als uniek individu met een eigen mening, eigen behoeften en eigen wensen en ideeën. Je geeft hem het gevoel dat hij mag zijn wie hij is. Behandelt hem als gelijkwaardig persoon. Je bereidt een kind voor op dingen die komen gaan. En geeft hem eigen inbreng in gang van zaken.
Respectvol met de autonomie van een kind omgaan is belangrijk voor de ontwikkeling van het zelfvertrouwen en de eigenheid van een kind. Krijgt een kind het idee krijgt dat hij mag zijn wie hij is en dat zijn keuzes gerespecteerd worden door de mensen om hem heen? Dan krijgt hij vertrouwen in zichzelf en in anderen. Respect voor de autonomie kan tot uiting komen in alle vormen van verbale en non-verbale communicatie met een kind.
In de praktijk.
Respect hebben voor een kind betekent dat je het gedrag en de behoefte van het kind accepteert en dat je jouw belang niet per se boven het belang van het kind stelt. Je behandelt een kind als een gelijkwaardig persoon. Bij contact met het kind is het altijd goed om de (non-verbale) signalen na te gaan: hoe voelt het kind zich bij dit contact?
Reflecteren op ons handelen.
De voorbeelden aan het begin van deze tekst zijn niet per definitie verkeerd. Maar ze kunnen ouders en pedagogisch professionals wel uitdagen. Bijvoorbeeld door de situaties opnieuw te lezen, maar dan te doen alsof jij het onderwerp in de situatie bent. Verplaats je in het kind, doe alsof jij die situatie zélf als kind beleeft. Het kijken naar welbevinden en betrokkenheid, vraagt ons te reflecteren op ons handelen.
Geschreven door Astrid Kersten, Pedagogisch Coach.