De driejarige Emma ziet kleurpotloden liggen op de keukentafel, waar haar moeder een kop thee drinkt en een boodschappenlijstje maakt. Ze klimt op haar stoel en begint te kleuren. Nadat ze vluchtig drie strepen heeft gezet, is haar aandacht alweer verplaatst naar haar pop die op de grond ligt. Ze wil van de stoel afklimmen, maar bedenkt zich. Eerst laat ze haar tekening nog aan mama zien. Mama kijkt op van haar lijstje en zegt: "Wauw Emma, wat een prachtige tekening"!
In dit voorbeeld complimenteert moeder Emma voor de snelle strepen op het papier. Als je deze waardering kritisch bekijkt, zie je dat deze eigenlijk niets zegt over Emma's inspanning. Emma krijgt een positieve bevestiging voor het resultaat.
Mindset.
Er zijn veel onderzoeken gedaan naar het effect van complimenten. De Amerikaanse psychologe Carol Dweck heeft bijvoorbeeld jarenlang het fenomeen motivatie onderzocht: hiervoor blijken de complimenten die jij in je kindertijd ontvangt zeer van belang. Carol Dweck maakt onderscheid tussen twee typen mindsets die invloed hebben op hoe mensen omgaan met uitdagingen: de growth mindset en de fixed mindset.
Iemand met een fixed mindset gelooft dat kwaliteiten en vaardigheden aangeboren zijn en daarom dus een vaststaand gegeven. 'Ik ben hier nu eenmaal slecht in, dus ik probeer het maar niet meer want het lukt me toch niet' is een gedachte die hoort bij iemand met deze mindset. Deze mensen houden er vaak niet van om fouten te maken en worden onzeker of verdrietig van negatieve feedback. Uitdagingen zien zij snel als 'beren op de weg'.
Mensen met een growth mindset hebben daarentegen juist de overtuiging dat kwaliteiten en vaardigheden aangeleerd kunnen worden. Zij geloven dat inspanning en inzet leiden tot verbetering. Een gedachte die hoort bij iemand met een growth mindset is bijvoorbeeld: 'Dit lukt me nu nog niet, maar met veel oefenen kom ik er wel!' Met deze mindset zie je uitdagingen als kansen omdat je het gevoel hebt dat je jezelf kunt ontwikkelen.
Uit de onderzoeken van Dweck blijkt dat de gevolgen van deze mindsets enorm groot zijn. Mensen met een growth mindset hebben over het algemeen betere relaties en ronden vaker en hogere opleidingen af. Maar het mooiste resultaat is dat zij over het algemeen veel gelukkiger zijn in hun leven dan mensen met een fixed mindset. Dit is uiteraard ook wat wij onze kinderen gunnen. En wat blijkt? Wij als volwassenen hebben een grote invloed op het ontwikkelen van deze mindset! In het bijzonder door onze manier van complimenteren.
Jouw complimenten maken verschil.
We kunnen twee soort complimenten onderscheiden. Aan de ene kant is er het compliment over een resultaat of een bepaald gegeven. 'Wat ben je toch een slim kind', of zoals in het voorbeeld: 'Wat heb jij toch een mooie tekening gemaakt'. Deze complimenten stimuleren onbewust een fixed mindset. Het kind wordt geprezen om een vaststaand gegeven, zonder dat de (al dan niet geleverde) inspanning hierbij wordt gewaardeerd.
Aan de andere kant zijn er complimenten die juist gaan over de inzet, zoals: 'Wat heb jij dat oefenen goed volgehouden' of 'Wat leuk dat je zoveel plezier had bij het maken van jouw tekening!' Hiermee waardeer je het proces van het kind en stimuleer je een growth mindset. Het is dus van belang niet te veel te prijzen om een bepaald talent of een behaald resultaat, maar juist om een proces: de inzet, de focus, de vooruitgang of het doorzettingsvermogen.
Daarbij dragen complimenten voor proces in plaats van resultaat bij aan het gevoel van eigenwaarde van je kind. Hij of zij wordt gewaardeerd om de inspanning en inzet en ervaart hierdoor een trots gevoel over zichzelf. Het kind reflecteert (onbewust) op zijn of haar proces: 'Wat ben ik goed bezig!'
Wanneer een kind wordt gewaardeerd voor een resultaat, komt het trotse gevoel tot stand door de waarde die de volwassene toekent aan een behaald resultaat. Het kind ervaart dan niet het voldane gevoel door wat hij aan het bereiken is, maar is trots of blij doordat iemand anders hem of haar complimenteert. Dit kan uiteindelijk bijdragen aan een blijvende behoefte aan bevestiging van buitenaf.
Growth mindset stimuleren.
Je helpt je kind een growth mindset te ontwikkelen door middel van complimenten die passen bij deze mindset. Kijk naar de ontwikkeling die een kind doormaakt, kijk naar het proces. Je vergelijkt het kind hierdoor met zichzelf en niet met anderen. 'Eerst lukte dit niet, toen heb je geoefend en nu gaat het hartstikke goed!' Het krijgt hierdoor inzicht in de eigen vooruitgang en hoe het is gelukt dit te bereiken. Een tip die kinderpsycholoog Tischa Neve hierbij geeft: voeg het woordje 'nog' toe wanneer je kind ergens moeite mee heeft. 'Het lukt me niet om een hond te tekenen' wordt dan: 'Het lukt je nóg niet, maar door te oefenen komt dat wel!'
Een mooie uitdaging voor alle ouders: houd eens bij hoe vaak je je kind complimenteert op resultaat. Lukt het je om de complimenten om te buigen naar het proces, of lukt dit nog niet...?
Geschreven door Astrid Kersten, Pedagogisch Coach.